SWAP Nedir? Dolar Neden Düştü?

Evet, konumuz Swap. Son birkaç günün konusu olan swap’la ilgili basit ve anlaşılabilir birkaç şey karalayalım. Herkesin anlamaya çalıştığı Swap’la dolar nasıl düştü sorusuna yanıt arıyoruz.

Malum olduğu üzere İngilizce kökenli bir kelime. Türkçe karşılığı ise “takas” değiş tokuş etmek anlamına geliyor. Türkçe svap olarak okunuyor.

Paranın icadından önce insanlar ellerindeki malları birbirleriyle takas ederek alışveriş yapıyorlardı. SWAP mantığı da aslında bir nevi takasla alışverişe benziyor. Sizde olmayan ihtiyacınız olan bir ürünü başka birisinden alıyor, karşılığında onun ihtiyacı olan sizde bulunan bir malı veriyorsunuz.

Diyelim ki tavuk besliyorsunuz ve bu tavuklar yumurtluyor. Elinizde taptaze 30 yumurtanız var. Sizin haftalık ihtiyacınız ise 15 yumurta. Kalan 15 yumurtaya ihtiyacınız yok yani bunlar fazlalık. Ama yumurtayla yemek için ekmeğe ihtiyacınız olduğunu varsayalım. Bu nedenle 1 yumurtayla 1 ekmeği fırıncıyla takas ediyorsunuz. Tavuklarınız daha az yumurtlamaya başlarsa yumurtanın değeri artacağından artık 1 yumurta karşılığında 1 değil 2 ekmek istersiniz. Tavuklar çok fazla yumurtlarsa fırıncı sizden 1 ekmek için 2 yumurta ister.

Biraz basit ve esprili anlatmak istedik ama mantık olarak piyasada az bulunan bir varlığa talepte çoğalacağından değeri artıyor ve bu varlığı edinme maliyeti yükseliyor.

Peki, Swap işlemleri nedir? Swap işlemleri, iki tarafın anlaştıkları bir vadede, döviz türü veya faiz borçlarını yapacakları sözleşmeyle değiş tokuş yani takas etmeleri.

Swap piyasasında büyük aktörler olan bankalar, merkez bankası işlem yapabiliyor. Vatandaşların swap piyasasında işlem yapma şansı yok.

Kısaca fillerin tepişmesi söz konusu.

Finans kurumları veya bankalar ihtiyaçları olan nakit akışını sağlamak, ödemelerini düzenlemek için kendi aralarında bir maliyet karşılığında veya faizle anlaşmaktadır. Swap işleminde takas edilen birçok enstrüman olmakla birlikte yaygın olarak anaparaya dayalı nakit para takas edilmektedir.

Yurtdışındaki finans çevreleri doların TL karşısında değer kazanacağını düşünerek Dolar/TL veya USD/TRY çifti üzerinden TL satıp dolar almak istiyor. Dolar almaları için karşılığında takasta kullanabilecekleri Türk Lirasına ihtiyaçları var.

Yurtdışında bulunan bir yabancı finans kurumu Türk Lirası almak istiyorsa ve TL’ye sahip değilse swap piyasasında bir maliyet veya faiz karşılığında başka bir banka veya finans kurumundan ancak TL’yi ödünç alabiliyor.

Londra swap piyasası nedir? Yabancı bankalar TL edinmek için Londra swap piyasasını kullanıyor. Peki bu TL’yi kimden alıyorlar derseniz elbette Türk bankalarından. Türk bankaları buradaki takasa çıkardığı TL’yi azalttığında veya TL’yi çektiğinde, Türk Lirasına olan talep artıyor ve TL swap faizi yükseliyor. Bir ilacın hastalığı iyileştirmesi yanında yan etkilerinin olması gibi, yabancı yatırımcılar swap piyasasında TL bulamayınca alternatif kanallara yönleniyor ve örneğin borsada sahibi oldukları hisselerini, devlet tahvillerini satarak TL ihtiyaçlarını karşılamaya çalışıyorlar. Bu nedenle dolar kurunun yükselmesinin önünün kesilmesinin yanında hisse senetleri ve borsada düşüş yaşanıyor.

Fizikte yer alan etki-tepki prensibi gibi her etkinin karşılığında bir tepki oluyor ve farklı bir sonuç doğuruyor.