Şimdiye kadar hiç SDR kısaltmasıyla para birimi olduğunu duydunuz mu? Peki, SDR nerenin parası?
Özel Çekme Hakları (SDR – Special Drawing Rights) adı verilen bu para birimi 1969 yılında Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından oluşturulmuştur. Ekonomik anlamda, uluslararası rezerv olarak kullanılan bir para birimidir. Türkçe ismi pek bir para ismine benzemiyor ve kulağa hoş gelmiyor, haklısınız.
IMF üye ülkelere vereceği kredileri SDR ile verebilmektedir. Her ülkenin ekonomik durumuna göre bir SDR kotası bulunmaktadır. SDR, Devletler ve Merkez Bankaları tarafından sadece kendi aralarında kullanılabiliyor, bankacılık ve ticari işlemlere açık değildir. SDR nerede satılır? Nereden alınır? diyorsanız ve eğer biraz SDR alayım derseniz bireysel olarak alamazsınız ki zaten SDR basılan fiziki bir para birimi değil.
SDR, Uluslararası Para Fonu (IMF)’ye üye olan ülkelere kaynak sağlamak amacıyla kullanılıyor ve beş ülkenin para biriminden oluşturulan döviz sepeti şeklinde hesaplanarak değeri ortaya çıkıyor. Yani SDR’yi aslında IMF parası, para birimi diyebiliriz.
SDR; Amerikan doları (USD), Euro (EUR), İngiliz Sterlini (GBP), Japon Yeni (JPY) ve Çin Yuanı (CNY)’na bağlı olarak hesaplanıyor. Çin Yuanı, SDR hesaplamasına yakın bir tarih olan 1 Ekim 2016’da katılmıştır. Hesaplama yapılırken Londra piyasasında öğlen saatlerinde geçerli olan spot döviz kurları yani peşin satın almaya dair döviz kurları kullanılmaktadır. Bu 5 para birimi eşit bir şekilde değil farklı ağırlıklarla SDR hesaplamasında kullanılıyor.
IMF günlük SDR değerini internet sitesi üzerinden açıklarken, Merkez Bankası’nın döviz kurları sayfasında en altta dolar cinsinden SDR/USD ve TL cinsinden SDR/TRY değerlerini bilgi amaçlı açıkladığını belirtelim.
İlginç bir şekilde Türk Ticaret Kanunu’nda yapılan düzenleme ile SDR, nakliyat sektöründe hasar durumunda zararların tazmin edilmesi için hesaplamada kullanılmaktadır.
Kripto paraların ve blockchain (blok zincir) teknolojisinin ortaya çıkmasıyla geçtiğimiz yıllarda SDR’nin IMF Coin olabileceği yönünde haberler çıkmıştı. Henüz böyle bir düzenleme yapılmamakla birlikte SDR’nin blockchain teknolojisiyle birlikte bir kripto, sanal para şeklinde IMF Coin’i olarak kullanılması belki gerçekleşebilir. Belki böylece bitcoin gibi IMFCoin ortaya çıkarak bankacılık ve finans sistemine dahil olup herkesin alıp satabildiği bir para birimi olabilir. Bekleyip göreceğiz.